Jak opatrzyć ranę?
Każda rana, niezależnie od jej rodzaju, wymaga jak najszybszego zaopatrzenia. Opatrzenie rany powinno być jednak dostosowane do jej rodzaju. Inaczej bowiem będzie wyglądał opatrunek na ranę ciętą, inaczej na kłutą, a inaczej na oparzenie. Warto również pamiętać, że nawet mała ranka, która nie będzie odpowiednio zaopatrzona i pielęgnowana, może ulec zabrudzeniu, które może doprowadzić do zakażenia. W takim razie jak opatrzyć ranę, aby nie doprowadzić do takiej sytuacji? Na co zwrócić uwagę? I od czego tak właściwie rozpocząć opatrzenie rany?
Nauka opatrywania ran
Chyba nie ma osoby, która choć raz w życiu nie miała na ciele żadnej, choćby najmniejszej rany. Już od najmłodszych lat, kiedy uczymy się chodzić, jesteśmy narażeni na wiele niebezpieczeństw. Obtarte kolana, skaleczone palce i poranione dłonie nie są czymś nadzwyczajnym, dlatego opatrywanie ich powinno być czynnością naturalną, niemal nawykową.
Pierwszej pomocy, w tym opatrywania ran, uczymy się początkowo poprzez naśladowanie i obserwację rodziców, opiekunów czy też pielęgniarek szkolnych. Również szkoły w swoich programach od zawsze mają chociażby naukę bandażowania. Przekazywana wiedza jest jednak często pourywana, przez co rodzi się wiele niejasności w tej dziedzinie. Opatrywanie ran było i będzie z nami jednak zawsze, dlatego warto raz a dobrze usystematyzować posiadane informacje i nauczyć się prawidłowego opatrywania ran.
Jakie rodzaje ran wyróżniamy?
Zastanówmy się najpierw, czym tak właściwie są rany. Według definicji to przerwanie ciągłości skóry lub skóry i błony śluzowej przez czynnik zewnętrzny, np. nóż. Zazwyczaj rany tworzą się w wyniku urazu mechanicznego, jednak raną określamy również poparzenie termiczne lub chemiczne.
Rany mają różną głębokość, umiejscowienie, charakteryzują się większym, bądź mniejszym natężeniem krwawienia, różnym stopniem zabrudzenia oraz obecnością ciał obcych. Od tych czynników zależy również intensywność odczuwanego bólu. Poniżej przedstawiamy najbardziej charakterystyczne ze względu na przyczyny powstawania, rany:
- Otarcia – powstają, gdy uraz działa stycznie do powierzchni skóry, przykładowo do otarć bardzo często dochodzi podczas upadku, otarcia skóry na kolanach, łokciach. Bardzo często przy otarciu rana ulega mocnemu zabrudzeniu (upadek na piachu, żwirze, chodniku). Krwawienie z tego typu rany jest umiarkowane, jednak ze względu na uszkodzenia zakończeń nerwowych, może charakteryzować się znaczną bolesnością.
- Rana cięta – powstaje wskutek zranienia ostrym przedmiotem (szkło, nóż). Głębokość rany zależy od nacisku przedmiotu raniącego. Rana cięta zazwyczaj charakteryzuje się dużą intensywnością krwawienia.
- Rana płatowa – zazwyczaj powstaje poprzez działanie czynnika ustawionego do skóry skośnie, powodując oderwanie się fragmentu skóry (np. powstała podczas krojenia nożem).
- Rana rąbana – powstaje na skutek urazu ciężkiego ostrym przedmiotem (tasak, siekiera, szabla) i może prowadzić nawet do częściowej lub pełnej amputacji fragmentu ciała (np. palca, nogi). Rana rąbana charakteryzuje się obfitym krwawieniem i może wymagać zastosowania opatrunku uciskowego.
- Rany kłute – są to rany powstałe w wyniku działania ostrego przedmiotu (nóż, sztylet, bagnet, gwóźdź). Otwór rany może być niewielki, jednak rana tego typu może powodować uszkodzenia narządów wewnętrznych oraz krwotoki.
- Rany tłuczone – tego typu rany powstają w wyniku działania tępych krawędzi przedmiotów. Brzegi rany są zgniecione i nierówne, a krwawienie może występować wokół rany.
- Rany miażdżone – występują po działaniu tępego narzędzia, które z dużą siłą uderza w skórę. Sąsiadujące z raną tkanki mogą ulec uszkodzeniu.
- Rany szarpane – powstają pod wpływem działania zakrzywionych przedmiotów szarpiących skórę (np. zahaczenie o hak, sęk, zadrapanie kota).
- Rany postrzałowe – powstają w wyniku postrzelenia z broni palnej, wybuchu bomby czy miny, a także poprzez nieumiejętne używanie fajerwerków. Rana wlotowa może być niewielka, ale występują znaczne uszkodzenia wewnętrzne.
- Rany kąsane – powstają w wyniku ugryzienia (np. psa). Tego typu rany są zakażone bakteriami znajdującymi się w ślinie gryzącego i z tego powodu często trudno się goją.
Zasady opatrywania ran
Pierwszym krokiem, jaki trzeba zrobić przy opatrywaniu rany, jest jej szybka ocena, pod kątem konieczności otrzymania wsparcia profesjonalnej opieki medycznej. Ten etap zazwyczaj dzieje się automatycznie. Gdy na pierwszy rzut oka widać, że potrzebne będzie szycie, należy opatrzyć ranę i jak najszybciej udać się na Szpitalny Oddział Ratunkowy. Można również udać się do lekarza pierwszego kontaktu, aby to on ocenił konieczność zastosowania szwów.
Mniejsze rany można zaopatrzyć samodzielnie. Przypominamy również, że w przypadku udzielania pierwszej pomocy innej osobie należy pamiętać o własnym bezpieczeństwie. Rękawiczki ochronne i maseczka to podstawa.
Drobne zranienia, skaleczenia lub zadrapania przede wszystkim wymagają odpowiedniego oczyszczenia. Każdą ranę trzeba przepłukać pod bieżącą wodą, a większe zanieczyszczenia usunąć ręcznie. Zarówno przy małych, jak i większych ranach można również zastosować środek odkażający.
Gdy rana jest już dobrze oczyszczona, trzeba ją jak najszybciej zabezpieczyć przed wszelkimi czynnikami zewnętrznymi, które mogą ją zanieczyścić. Opatrunek najlepiej wykonać z jałowej gazy. Jej ilość powinna być dostosowana do intensywności krwawienia (im więcej krwi, tym więcej środków opatrunkowych, które zatamują krwawienie). Ranę wraz z opatrunkiem na sam koniec należy umocować przylepcem, bandażem dzianym lub opaską tkaną.
Jeśli rana bardzo mocno krwawi lub towarzyszy jej krwotok, trzeba zastosować opatrunek uciskowy.
Opatrunek uciskowy
Opatrunek uciskowy to rodzaj opatrunku służący do tamowania krwotoków z naczyń tętniczych lub dużych naczyń żylnych. Stosuje się go jedynie w miejscach intensywnego krwawienia, które może nastąpić m.in. na skutek wypadku lub otwartego złamania. Należy tu zaznaczyć, że krwotok stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, dlatego szybkie i skuteczne udzielenie pomocy poprzez zatamowanie krwawienia jest tutaj kluczowe. Bardzo ważna jest tu jednak obiektywna ocena sytuacji oraz intensywności i rozległości rany. Przy delikatnych zranieniach wystarczające będzie zastosowanie tradycyjnego opatrunku.
Opatrunek osłaniający
Jest to rodzaj opatrunku, który chroni ranę przed dostawaniem się do niej zanieczyszczeń, przez co chroni przed wystąpieniem zakażenia. Taki opatrunek wykonuje się poprzez przykrycie powierzchni rany np. plastrem z opatrunkiem czy też jałowym opatrunkiem z gazy, który dodatkowo będzie pochłaniał wysięki (płyny ustrojowe, krew). Opatrunek tego typu stosuje się przy niewielkich ranach (skaleczeniach, zranieniach, otarciach, oparzeniach), którym nie towarzyszy obfite krwawienie. Wśród opatrunków osłaniających wyróżniamy m.in. tradycyjne plastry z opatrunkiem, opatrunki hydrokoloidowe, opatrunki hydrożelowe oraz opatrunki z jonami srebra.
Opatrunek obłożeniowy
Opatrunek obłożeniowy stosuje się przy opatrywaniu ran z obecnością ciała obcego (np. noża, gwoździa) lub przy złamaniach otwartych. Jego zastosowanie ma na celu usztywnienie przedmiotu, który poruszając się, mógłby doprowadzić do kolejnych uszkodzeń wewnętrznych. Do jego wykonania najlepiej użyć bandaży elastycznych lub nieelastycznych, które ustawione w sąsiedztwie ciała obcego, zminimalizują jego ruch. Pamiętajcie, aby nie wyjmować ciała obcego z rany, gdyż stanowi ono swego rodzaju korek częściowo tamujący krwawienie!
Gojenie się ran
Każda rana goi się inaczej. W zależności od rodzaju i rozległości ran jedne z nich goją się szybko, a inne utrudniają normalne funkcjonowanie przez dłuższy czas.
Fazy gojenia ran
Niezależnie od rodzaju rany, każda z nich przechodzi pewien proces, na który składa się kilka faz:
faza wysiękowa – miejscowa reakcja zapalna, przekrwienie w otoczeniu uszkodzonych tkanek, zazwyczaj pojawia się wysięk, który przeważnie trwa od 4 do 7 dni,
faza oczyszczania – reakcja zapalna jest znacznie mniejsza niż początkowo, stopniowo eliminowane są z rany zanieczyszczenia oraz drobnoustroje, następuje po około 4 do 7 dni od zranienia,
faza proliferacyjna (gojenia) – uszkodzone tkanki ulegają poprawie, tkanka regeneruje się, proces ten trwa od 3 do 6 tygodni,
faza przebudowy – podczas tej fazy dochodzi do przebudowy kolagenu oraz blizn (stają się bledsze, mniej widoczne, płaskie). W zależności od indywidualnych predyspozycji osoby zranionej faza ta może trwać od 3 tygodni do nawet kilku lat.
Co przyspiesza gojenie ran?
Po dokładnym oczyszczeniu rany można na nią nałożyć maść na gojenie ran, czyli produkt zawierający substancję antybakteryjną, np. oktenidynę. Warto również pamiętać o odpowiednim doborze opatrunku. Istnieją opatrunki zawierające dodatek srebra, który przyspiesza gojenie się ran. W przypadku ran z wysiękiem, jakie np. są po oparzeniach, najlepiej zastosować opatrunki chłonne. Na rynku dostępne są preparaty przyspieszające gojenie się ran w postaci żeli, maści lub sprayów. W każdym przypadku, w początkowej fazie gojenia się rany, aplikację należy powtarzać co kilka godzin.
Podsumowując…
Podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy przy ranach są niezmienne. Każdą ranę należy odpowiednio oczyścić i opatrzyć, a następnie doglądać, zmieniać opatrunki i pielęgnować, aby nie dopuścić do jej zakażenia. Nie zapominajcie również o własnym bezpieczeństwie. Rękawiczki to ochrona nie tylko dla osoby udzielającej pomocy, ale również dla poszkodowanego!
