Alergia w powszechnym rozumieniu kojarzona jest przeważnie z katarem, łzawieniem oczu i wysypką. Niestety niewiele osób ma świadomość, że istnieje postać ostrej, gwałtownie przebiegającej reakcji alergicznej mogącej zagrożyć życiu – anafilaksji.
Ostra reakcja alergiczna
Jeżeli ktoś doświadczył w swoim życiu reakcji alergicznej na właśnie zjedzone krewetki, bądź reaguje płaczem po każdym wiosennym spacerze (w reakcji na kwitnienie kwiatów lub pyłki drzew ) – wie, jaka alergia potrafi być męcząca. Opuchnięte oczy, zatkany nos, swędząca skóra, to jednak nie jedyne objawy reakcji nadwrażliwości. Niektórzy z nas reagują na alergeny o wiele silniej – w ich organizmie może rozwinąć się anafilaksja, czyli ciężka, zagrażająca życiu reakcja alergiczna. Najgroźniejszą postacią anafilaksji jest wstrząs anafilaktyczny, czyli ciężka, szybko rozwijająca się reakcja nadwrażliwości, w której występuje zagrażające życiu obniżenie ciśnienia tętniczego.
“U osób, które już przeszły incydent anafilaksji np po użądleniu, po kolejnym może dojść do zapaści sercowo-naczyniowej i nawet do zgonu w ciągu 10-15 minut.”*
Przyczyny anafilaksji
Przyczyny anafilaksji dzielimy na alergiczne i niealergiczne.
1. Do alergicznych przyczyn należą:
- Leki: antybiotyki, cytostatyki, aspiryna,
- Użądlenia przez owady błonkoskrzydłe (osy, pszczoły), jad,
- Białka podawane pozajelitowo – enzymy (streptokinaza), surowice (przeciwtężcowa), hormony (insulina), oraz preparaty alergenów stosowane w diagnostyce in vitro i w immunoterapii,
- Pokarmy – pszenica, ryby, owoce morza, owoce cytrusowe i orzeszki ziemne, jaja, konserwanty,
- Alergeny wziewne – sierść konia, kota, psa, lateks.
2. Do niealergicznych przyczyn należą:
- Preparaty immunologiczne czyli krew i preparaty krwiopochodne, szczepionki, błony dializacyjne.
- Obecność mediatorów lub podobnych substancji w pokarmach (histamina, tyramina) lub niewystarczająca aktywność enzymów rozkładających mediatory anafilaksji.
- Inne lub nieznane dotąd mechanizmy – zanieczyszczenia pokarmów, środki konserwujące, oraz radiologiczne środki cieniujące.
Wstrząs anafilaktyczny występuje u ok 2 % osób każdego roku. Najbardziej narażone są małe dzieci, które alergicznie reagują na składniki pokarmów. Za anafilaksję u dorosłych najczęściej odpowiadają leki i użądlenia owadów.
Objawy anafilaksji
Łagodna reakcja alergiczna charakteryzuje się najczęściej: świądem skóry, wypukłą, czerwoną wysypką (pokrzywką), katarem, kichaniem, opuchniętymi oczami.
Poważnej reakcji alergicznej wymagającej natychmiastowego wezwania pomocy towarzyszą także narastające problemy z oddychaniem powstające w wyniku skurczu oskrzeli oraz niedrożności dróg oddechowych oraz obrzmienie języka, gardła i twarzy.
Jeżeli to możliwe, powinno się usunąć czynnik, który doprowadził do anafilaksji (niezwłocznie przerwać podawanie podejrzanego leku, usunąć żądło owada, jeśli można to szybko zrobić). Nie należy opóźniać rozpoczęcia resuscytacji, jeżeli usunięcie czynnika wywołującego nie jest możliwe.
Użycie adrenaliny w anafilaksji
Osoby, u których występuje poważna reakcja alergiczna powinny mieć przy sobie adrenalinę i wiedzieć jak ją podać. Adrenalina jest lekiem ratującym życie, więc nie czekajmy z jej podaniem! Może się zdarzyć, że świadkowie zachorowania będą musieli pomóc takiej osobie wstrzyknąć lek. Podanie adrenaliny pozwoli osobie z poważną reakcją alergiczną łatwiej oddychać i nie dopuści do rozwinięcia wstrząsu, anafilaktycznego który zagraża życiu.
W Polsce dostępne są automatyczne wstrzykiwacze oraz ampułkostrzykawki – gotowe do natychmiastowego użycia. Ważne jest, że lek możemy wstrzyknąć przez ubranie – nie ma potrzeby podwijać choremu rękawa bądź nogawki spodni (adrenalinę podaje się w bok uda). Lek zaczyna działać po kilku minutach doprowadzając do zatrzymania objawów wstrząsu anafilaktycznego.
Pierwsza pomoc w anafilaksji
- Upewnij się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne.
- Jeśli chory reaguje, zbierz wywiad i dowiedz się czy ma przy sobie wstrzykiwacz z adrenaliną, którą powinien użyć.
- Jeśli chory nie może jej użyć samodzielnie, skorzystaj ze wstrzykiwacza z adrenaliną, zgodnie z instrukcją. Możesz jej użyć przez ubranie albo na gołą skórę.
- Masuj miejsce wkłucia przez około 10 sekund i zanotuj godzinę podania.
- Wezwij pomoc dzwoniąc pod numer alarmowy.
Film instruktażowy portalu Medycyna Praktyczna dotyczący podaży adrenaliny: https://adwd.mp.pl/filmy/pacjenci/video360/pediatria/adrenalina1.mp4
