W lutym i marcu tego roku świat obiegła wiadomość na temat rozprzestrzeniającego się wirusa SARS-CoV-2 popularnie znanego jako koronawirus. Jednak zamiast zabezpieczać się przed chorobą, wprowadzać racjonalne procedury profilaktyczne pozwalające uchronić się przed zarażeniem, zaczęła się panika. Zamiast sensownych informacji na temat środków zapobiegawczych, media prześcigały się w doniesieniach ile osób zachorowało i ile umarło. A przecież tak niewiele trzeba, aby zminimalizować ryzyko katastrofalnych skutków chorób – zarówno wirusowych, jak i cywilizacyjnych.
Koronawirus – epidemia strachu
Skala zachorowań na wirusa rośnie w szybkim tempie i niestety rozprzestrzenia się na cały świat, czemu sprzyja kilka czynników: niespecyficzne objawy początku choroby, przemieszczający się podróżni oraz… niski poziom wiedzy na temat zabezpieczania się przed chorobą.
Koronawirus objawia się gorączką, kaszlem, dusznościami, bólami mięśni i ogólnym zmęczeniem. Przenosi się drogą kropelkową, dlatego też łatwo się nim zarazić. Na szczęście także łatwo można zakażeniu zapobiec – często i dokładnie myć oraz dezynfekować ręce, zasłaniać usta podczas kaszlu i kichania oraz unikać bliskiego kontakt z osobami prezentującymi objawy przeziębienia.
Pomijając liczbę chorych, wirus SARS-CoV-2 przynosi ogromne straty ekonomiczne (już teraz mówi się, że skala strat może być porównywalna do efektów epidemii SARS, która kosztowała światową gospodarkę ok 100 mld dolarów. Co ciekawe epidemia “zwykłej” grypy – choroby bagatelizowanej w naszym kraju może przynieść straty w wysokości nawet 3 bilionów dolarów.
Kosztowna grypa
W miesiącach jesiennych w Polsce lekarze diagnozują ok 15 tysięcy zachorowań na grypę dziennie, z danych Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego wynika jednak, że z roku na rok liczby te są coraz większe. Większą ilość zachorowań odnotowuje się w zimniejszych miesiącach, jednak zachorować na nią można przez cały rok i dlatego liczba chorujących jest ogromna. Tylko z powodu grypy polska gospodarka traci rokrocznie nawet 4 miliardy złotych. A można byłoby zapobiec zarówno spustoszeniu organizmu jak i gospodarki – dbając o odpowiednią profilaktykę. Szacunkowo koszty szczepień są 4-krotnie niższe od kosztów wynikających z choroby i jej ewentualnych powikłań.
Trzeba także nadmienić, że w przypadku grypy stosunkowo często dochodzi do powstania powikłań, szczególnie wśród osób z grup podwyższonego ryzyka wskazanych przez Światową Organizację Zdrowia, czyli osób o obniżonej odporności, osób starszych i małych dzieci. Dlatego też stosowanie wśród tych grup działań ma ogromne znaczenie.
Szczepienia zaleca się dodatkowo także wśród grup aktywnych zawodowo, ponieważ skutki przebycia sezonowej infekcji wśród tych osób mogą stanowić poważny problem nie tylko zdrowotny, lecz także generować nieoszacowane straty ekonomiczne związane z przedłużeniem absencji chorobowej. Jedyną metodą pozwalającą na znaczną redukcję ryzyka wystąpienia grypy jest przeprowadzanie szczepień profilaktycznych.
Niestety częstość szczepień pozostaje nadal niewielka, czego następstwem jest stosunkowo duża zapadalność na grypę w tej grupie. W USA oszacowano, że roczne straty wynoszą nawet 3–5 miliardów dolarów. We wszystkich badaniach na świecie wykazano, że koszty bezpośrednie grypy są czterokrotnie wyższe od kosztów szczepienia przeciwko tej chorobie.
Immunoprofilaktyka chorób zakaźnych u dorosłych
Istnieje wiele metod zapobiegania zachorowaniom a tym samym rozprzestrzenianiu się chorób wirusowych. Do najpopularniejszych należą:
- Szczepienia ochronne, uważane za podstawową metodę profilaktyki,
- Profilaktyka farmakologiczna, czyli jak najszybsze przyjęcie leków obniżających ryzyko zachorowania po bliskim kontakcie z chorym,
- Minimum 7-dniowa izolacja chorych,
- Stosowanie środków ochrony osobistej: maseczki na twarz, zasłanianie ust podczas kaszlu i kichania, unikanie pocierania twarzy brudnymi rękami, unikanie tłumu, wietrzenie pomieszczeń,
- Regularna higiena rąk – nie tylko w sezonie zwiększonej zachorowalności. Mycie rąk mydłem powinno być częste (10 × dziennie po 20 s). Po myciu zaleca się ich osuszenie ręcznikiem jednorazowym oraz dezynfekcję (najlepiej środkiem na bazie alkoholu) po każdym kontakcie z chorym, po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem lub dotykaniem ust i nosa, po powrocie do domu, po toalecie nosa lub zasłanianiu ust podczas kichania i kaszlu.
Prewencja zachorowań w miejscach pracy
Każda przestrzeń wspóla – biuro, restauracja, siłownie itp. są siedliskami zarazków – według ekspertów na powierzchni biurka znajduje się ponad 10 milionów bakterii, czyli 400 razy więcej niż na desce sedesowej. Na pytanie, które przedmioty i powierzchnie są najbardziej zanieczyszczone możemy bardzo łatwo odpowiedzieć – te, których najczęściej dotykamy, czyli klamki, klawiatura, telefony i inne sprzęty biurowe. Na górze listy znajdują się także krany, przyciski mikrofalówki, windy, poręcze. Namnażaniu się bakterii sprzyjają także resztki jedzenia – dlatego też nie powinniśmy trzymać na biurku brudnych talerzy i kubków. Powierzchnię biura i znajdujące się na nim przedmioty powinniśmy przynajmniej raz na kilka dni umyć i zdezynfekować preparatem zawierającym alkohol.
Zaniedbywanie higieny rąk może być przyczyną zakażeń dróg oddechowych, skóry i przewodu pokarmowego. Przez ręce przenoszone są m.in. wirusy, odpowiedzialne za biegunki, zakażenia skóry i zatrucia pokarmowe, bakterie, jaja tasiemca i owsika. Regularne mycie rąk ciepłą wodą i mydłem oraz ich dezynfekcja w znacznym stopniu usuwa wszelkie chorobotwórcze drobnoustroje, dlatego jedną z podstawowych zasad, która powinna obowiązywać w miejscach pracy jest częste i dokładne mycie rąk. Nawet kilkanaście razy dziennie: po spotkaniach z innymi osobami, przed jedzeniem, po wyjściu z toalety, itp. Ważny jest także sposób w jaki myjemy ręce – dokładnie i długo. Po umyciu rąk ważne jest ich odpowiednie osuszenie (najlepiej papierowym ręcznikiem), ponieważ w wilgotnym środowisku ułatwia rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów.
Jak wykazały badania, mycie rąk wodą z mydłem przez 15 sekund redukuje liczbę bakterii o około 90%. Niestety większość z nas myje ręce tylko przez 5 sekund. Szybkim rozwiązaniem jest uzupełnienie mycia rąk stosowną dezynfekcją, która skutecznie zapobiega chorobom.
Dla ułatwienia wielu pracodawców powstały profesjonalne systemy utrzymania czystości i higieny reprezentowane przez takie firmy jak np. HCS Europe. Nowoczesne systemy higieny gwarantują bezpieczną i komfortową pracę. Do takich rozwiązań zalicza się m.in systemy higieny osobistej do łazienek (w tym mycia i dezynfekcji rąk), czyszczenie i zabezpieczenie mebli drewnianych i syntetycznych oraz systemy kontroli zapachów. Takie rozwiązania skutecznie zapobiegają namnażaniu się bakterii oraz rozprzestrzenianiu wirusów.
Profilaktyka chorób cywilizacyjnych
Choroby cywilizacyjne to choroby występujące powszechnie, bez względu na szerokość geograficzną i powodując poważne konsekwencje. Zaliczamy do nich m.in. choroby układu krążenia, nowotwory, cukrzycę, nadciśnienie, otyłość. Są one przyczyną ponad 80% wszystkich zgonów.
- aktywność fizyczna przynajmniej 3 razy w tygodniu (zalecenia Polskiego Forum Profilaktyki),
- Zaprzestanie palenia tytoniu,
- Zdrowe odżywianie, czyli regularne posiłki, spożywanie dużej ilości warzyw i owoców, ograniczenie spożywania produktów nasyconych w kwasy tłuszczowe i ich izomery (tłuste wędliny, margaryna, smalec),
- Redukcja masy ciała i utrzymywanie prawidłowej wagi,
- Kontrola ciśnienia tętniczego krwi, cholesterolu oraz glukozy,
- Przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących leczenia nadciśnienia, hipercholesterolemii oraz przyjmowania leków.
Jedną z bardzo częstych przyczyn powodujących zagrożenie życia są choroby układu krążenia – prowadzą one do ponad 17 milionów zgonów rocznie na całym świecie. Najczęstszą przyczyną zgonów w tej grupie stanowi ostry zespół wieńcowy nazywany powszechnie zawałem serca. W wyniku zawału serca może dojść do nagłego zatrzymania krążenia (NZK). Rocznie w naszym kraju umiera z jego powodu ponad 40 tysięcy osób – 40 tysięcy osób, które można było uratować, ponieważ tym przypadku istnieją już gotowe i skuteczne rozwiązania mające na celu zminimalizowanie negatywnych skutków zachorowania – publicznie dostępne defibrylatory AED.
Dzięki szybko przeprowadzonej defibrylacji oraz prawidłowo prowadzonej akcji resuscytacyjnej większość poszkodowanych ma szansę przeżyć. Dlatego tak ważne jest instalowanie ich w miejscach publicznych, zakładach pracy, środkach komunikacji. Niestety, jest ich wciąż za mało, aby móc za ich pomocą udzielić pierwszej pomocy i przywrócić prawidłową akcję serca (jeżeli chcesz, aby defibrylator AED pojawił się w Twojej miejscowości – dołącz do programu Serce BIJE. Więcej informacji na stronie www.aedmax.pl/sercebije-2/).
Niepełnosprawność spowodowana chorobami serca i naczyń (w tym zawałami serca) powoduje duże straty społeczne i ekonomiczne – same koszty diagnostyki i terapii wynoszą rokrocznie około 15,3 mld złotych, a koszty pośrednie dodatkowo ok 26,6 mld złotych (wcześniejsze emerytury i renty, straty z powodu przedwczesnej umieralności oraz z powodu przebywania na zwolnieniu lekarskim). Istnieje realna szansa zmniejszenia kosztów zarówno zdrowotnych, jak i ekonomicznych dzięki instalowaniu ogólnodostępnych defibrylatorów AED oraz regularne szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy oraz obsługi AED.
Edukacja i prewencja
Zarówno choroby wirusowe, jak i cywilizacyjne powinny być rozpatrywane nie tylko w aspekcie utraty zdrowia, ale również w wymiernych, policzalnych skutkach ekonomicznych, które musimy ponosić. Ważne jest, aby nie tylko władze, ale także obywatele odpowiedzialnie podeszli do faktu, że bez odpowiedniej profilaktyki choroby będą postępować.
Istnieją gotowe rozwiązania, które wystarczy wdrożyć w miejscu swojego zamieszkania, pracy, nauki, spędzania wolnego czasu. W przypadku chorób wirusowych zamiast panikować z powodu rozprzestrzeniających się zachorowań, warto natychmiast wdrożyć skuteczne systemy higieny i dezynfekcji. W przypadku chorób cywilizacyjnych przestrzeganie opracowanych i potwierdzonych badaniami zaleceń powinno przynieść pożądane skutki. Zabezpieczenie okolicy, miejsca pracy, miejsca publicznego w defibrylator AED zmieni statystyki umieralności i da szansę na uratowanie nawet 40 tysięcy osób rocznie!
Pamiętając, że czynniki ryzyka da się ograniczyć dzięki prawidłowym działaniom edukacyjnym oraz prewencyjnym możemy mieć pozytywny wpływ na zmniejszenie strat związanych z zachorowaniami – rozprzestrzenianie się chorób, ich przebieg i w ostateczności na ogólną przeżywalność.
